wilson ilkeleri ne demek?
Wilson İlkeleri, ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından I. Dünya Savaşı'ndan sonra önerilen ve savaş sonrası dünyanın yeniden düzenlenmesi için bir temel oluşturmayı amaçlayan bir dizi prensiptir. 14 maddeden oluşan bu ilkeler, uluslararası işbirliği, barışın korunması ve uluslararası hukukun üstünlüğüne odaklanıyordu. Ancak, uygulamada tam olarak hayata geçirilemediler ve bazıları eleştirilere maruz kaldı. İşte ana başlıklar altında Wilson İlkeleri'nin özeti:
Ana Hedefler:
- Savaşın sona erdirilmesi ve gelecekteki savaşların önlenmesi: Wilson, savaşın yıkıcı sonuçlarının farkındaydı ve gelecekteki çatışmaları önlemek için uluslararası bir mekanizma kurulması gerektiğini savunuyordu.
- Uluslararası işbirliğinin teşviki: Ülkeler arasında daha fazla iletişim ve işbirliği, anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesine yardımcı olacaktı.
- Uluslararası hukukun üstünlüğü: Uluslararası anlaşmalar ve kurallar, uluslararası ilişkilerde düzen ve istikrarı sağlayacaktı.
- Ulusal öz belirleme hakkı: Halkların kendi kaderlerini tayin etme hakkı, yeni ulus devletlerin kurulmasına ve sömürgeciliğin azalmasına yol açacaktı.
Önemli Maddeler:
- Açık diplomasi: Gizli antlaşmaların ortadan kaldırılması ve diplomatik görüşmelerin kamuoyuna açık olması.
- Denizlerin özgürlüğü: Tüm ülkelerin denizleri serbestçe kullanabilmesi.
- Silahlanmanın azaltılması: Ülkelerin askeri harcamalarını azaltarak barışa yatırım yapmaları.
- Uluslararası bir örgüt kurulması (Milletler Cemiyeti): Ülkeler arası anlaşmazlıkları çözmek ve savaşları önlemek için bir platform oluşturulması. Bu, Wilson İlkeleri'nin belki de en önemli ve en kalıcı mirasıdır.
Wilson İlkeleri'nin Başarıları ve Başarısızlıkları:
Başarılar:
- Milletler Cemiyeti'nin kurulması: Uluslararası işbirliği ve barışın korunması için önemli bir adım olmuş, ancak etkililiği sınırlı kalmıştır. Birleşmiş Milletler'in öncülü olarak kabul edilir.
- Ulusal öz belirleme fikrinin yaygınlaşması: Birçok koloni ve imparatorluk, bu ilkeden etkilenen hareketlerle bağımsızlığını kazanmıştır.
Başarısızlıklar:
- Versay Antlaşması'ndaki uygulanmaması: Wilson's İlkeleri'nin birçok maddesi, Versay Antlaşması'nda tam olarak uygulanmadı. Özellikle Almanya'ya uygulanan ağır cezalar, Wilson'ın ideallerine aykırıydı ve gelecekteki çatışmalara zemin hazırladı.
- ABD'nin Milletler Cemiyeti'ne katılmaması: ABD Senatosu, Milletler Cemiyeti'ne katılmayı reddetti, bu da örgütün etkinliğini sınırladı.
- İdeallerin gerçekçilikle uyumsuzluğu: Bazı eleştirmenler, Wilson İlkeleri'nin gerçekçi olmadığını ve ülkelerin kendi çıkarlarını her zaman önceliklendireceğini savundular.
Sonuç olarak, Wilson İlkeleri, I. Dünya Savaşı sonrası dünyada barış ve istikrarı sağlamak amacıyla ortaya atılmış idealist bir vizyondu. Her ne kadar tam olarak hayata geçirilememiş olsa da, uluslararası işbirliği, uluslararası hukuk ve ulusal öz belirleme gibi kavramların gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. Milletler Cemiyeti'nin kurulması, bu ilkelerin en kalıcı mirasıdır ve günümüzdeki uluslararası örgütlerin temelini oluşturmuştur.